X i XI wiek to okres kształtowania się państwa polskiego. Przyjęcie chrztu przez Mieszka I, obowiązujący system feudalny wpływały na kształtowanie się osad, sposoby budowy oraz późniejsze ich wykorzystywanie. Wcześniej wybudowane grody były niszczone, aby na ich miejscu powstawały nowe zespoły osadnicze, w których obok budowli świeckich pojawiły się sakralne. Ta uporządkowana architektura, przeważnie drewniana ukazywała obowiązujące stosunki społeczne.
Typowy zespół osadniczy w tamtym okresie obejmował:
– gród ? otoczony wałami obronnymi, w którym mieściła się siedziba władcy i jego wojska,
– podgrodzie ? zamieszkiwali w nim niewolnicy,
– osady otwarte ? zamieszkiwane przez rzemieślników i kupców, gdzie prowadzony był handel.
Na terenie grodu i podgrodzi zaczęto budować pierwsze kościoły, np. w Gnieźnie, Poznaniu, Krakowie.
W X wieku Poznań, rozbudowany przez Mieszka I, to jedna z największych twierdz w tamtym okresie. Wybudowana w 968 roku katedra miała przypieczętować przyjęcie chrześcijaństwa na tamtych terenach.
